TEORI PERSPEKTIF KONTINGENSI
Teori
kontingensi yang mula diperkenalkan oleh Lawrence dan Lorsch (1967) dan
kemudiannya diguna pakai oleh Kast dan Rosenzweig (1973) yang menyatakan bahawa
tiada satu cara yang terbaik untuk mencapai dan perlu sepadan dengan faktor
organisasi dan persekitaran untuk memperoleh prestasi yang baik bagi sesebuah
organisasi. Xiao et al., (1997) menjelaskan bahawa perspektif
kontingensi adalah setanding (analogous) dengan teori kontingensi bagi
organisasi. Walau bagaimanapun, tiada tanpa kritikan tersendiri Schoonhoven,
1981), teori ini kelihatan sebagai penggabungan dan kerangka kerja umum, dan
menduduki kedudukan yang penting di kalangan teori organisasi moden (Ford et
al., 1988). Xiao et al., (1997) menyatakan bahawa perspektif
kontingensi mempunyai prinsip umum termasuklah: (1) tiada satu cara yang
terbaik untuk mengurus (Galbraith, 1973), (2) walau apa cara pun pengurusan,
ianya tidak sama keberkesanannya (Galbraith, 1973), dan (3) cara terbaik untuk
mengurus bergantung kepada keadaan persekitaran sesebuah organisasi (Galbraith,
1973; Lawrence dan Lorsh, 1967; Scott, 1987). Dalam konteks perakaunan, teori
kontingensi adalah berasaskan premis bahawa secara umumnya tiada satu sistem
perakaunan yang sesuai diaplikasikan secara saksama kepada semua organisasi
dalam sebarang keadaan (Rayburn dan Rayburn, 1991). Teori kontingensi merupakan
suatu teori yang sesuai diguna pakai dalam kajian yang berkaitan reka bentuk,
perancangan, prestasi dan kelakuan organisasi serta kajian yang berkaitan
pengurusan strategik (Sari et al., 2006). Tambahan lagi, menurut teori
ini keberkesanan organisasi merupakan hasil daripada kesesuaian atau kepadanan
antara ciri-ciri organisasi, seperti struktur organisasi dengan faktor faktor
kontingensi yang menggambarkan persekitaran sesebuah organisasi (Donaldson,
2000). Struktur kontingensi berkemungkinan menyediakan pendekatan yang lebih
holistik untuk membina sistem perakaunan pengurusan (Rayburn dan Rayburn, 1991).
Rayburn dan Rayburn
(1991)
menjelaskan lagi bahawa teori kontingensi mencadangkan bahawa pemilihan pihak
pengurusan bagi sistem perakaunan dalaman adalah bergantung kepada perbezaan
desakan sesuatu entiti. Pemboleh ubah kontingensi yang sering digunakan dalam
bidang ini (Gordon dan Miller, 1976; Hayes, 1977; Waterhouse dan Tiessen, 1978)
ialah atribut organisasi, persekitaran, teknologi dan cara pembuatan keputusan.
Chenhall (2003) menyatakan pemboleh ubah kontingensi yang terkandung dalam
penyelidikan berasaskan kontingensi berkenaan sistem kawalan pengurusan terdiri
daripada persekitaran, teknologi, saiz, struktur, strategi dan budaya tempatan.
Dalam konteks sistem maklumat, Weill dan Olson (1989) menyimpulkan bahawa
penyelidikan daalam bidang Sistem Maklumat Pengurusan (Management
Information Systems @ MIS) mempunyai pemboleh ubah kontingensi, iaitu:
strategi, struktur, saiz, persekitaran, teknologi, tugas dan karakter
individu. Manakala, Tosi dan Slocum (1984) pula menyatakan menjadi satu
kelaziman pendekatan kontingensi merupakan cadangan bahawa prestasi adalah
padan atau
sesuai dengan beberapa faktor, iaitu: struktur, warga, teknologi, strategi dan
budaya.
Terdapat
kesepakatan pemboleh ubah kontingensi yang digunakan di antara
penyelidikpenyelidik di dalam bidang sistem perakaunan pengurusan, sistem
maklumat perakaunan dan perakaunan pengurusan (Tosi dan Slocum, 1984; Weill dan
Olson, 1989; Rayburn dan Rayburn, 1991; Chenhall, 2003), iaitu: persekitaran
dan teknologi. Manakala, pemboleh ubah lain yang sering digunakan di kalangan
para penyelidik sebagai tambahan kepada pemboleh ubah kontingensi iaitu:
struktur (Tosi dan Slocum, 1984; Weill dan Olson, 1989; Chenhall, 2003);
strategi (Tosi dan Slocum, 1984; Weill dan Olson, 1989; Chenhall, 2003); saiz
(Chenhall,
2003; Weill dan Olson, 1989); budaya (Chenhall, 2003; Tosi dan Slocum, 1984);
karakter individu ( Weill dan Olson, 1989); tugas (Weill dan Olson, 1989);
bangsa (Tosi dan Slocum, 1984); atribut organisasi (Rayburn dan Rayburn, 1991);
dan cara pembuatan keputusan (Rayburn dan Rayburn, 1991). Thomas (1991)
menjelaskan bahawa teori kontingensi menjadi penting sebagai medium bagi
menerangkan perbezaan dalam struktur organisasi. Pemilihan pihak pengurusan
bagi praktis pelaporan kewangan korporat adalah bergantung kepada perbezaan
desakan sesebuah entiti (Thomas, 1991). Thomas (1986) menyatakan reka bentuk
organisasi bergantung kepada ketidakpastian persekitaran, teknologi dan saiz
organisasi. Thomas (1991) menjelaskan lagi bahawa terdapat empat pemboleh ubah
kontingensi yang memberi kesan kepada sistem pelaporan kewangan korporat iaitu:
sosial, persekitaran, ciri syarikat atau atribut organisasi, dan ciri pengguna
dan sumber maklumat yang lain. Sepertimana Thomas (1991), Xiao et al.,
(1996) menyatakan terdapat beberapa faktor kontingensi yang membentuk
organisasi. Antaranya ialah: persekitaran perniagaan, teknologi, saiz, strategi
pelaporan dan budaya. Faktor kontingensi ialah pemboleh ubah yang membezakan
hubungan antara penggunaan teknologi maklumat dengan pelaporan kewangan
korporat dan boleh digunakan untuk menggambarkan arah aliran dan darjah
hubungan sebab akibat (Xiao et al., 1996) iaitu: persekitaran
perniagaan, ciri organisasi, politik, sosial, ekonomi dan teknologi. Justeru,
pemboleh ubah kontingensi yang berpengaruh dalam pemilihan pihak pengurusan
dalam pelaporan kewangan korporat (Thomas, 1991; Xiao et al., 1996)
ialah persekitaran dan ciri syarikat. Oleh yang demikian, dapat disimpulkan di
sini bahawa penulis menjangkakan bahawa pemboleh ubah kontingensi yang
berpengaruh dalam pelaporan maklumat korporat ialah persekitaran, teknologi dan
strategi pelaporan.
Model
kontingensi sistem pelaporan kewangan korporat
Sepertimana
yang dibincangkan sebelum ini, Thomas (1991) menyatakan bahawa terdapat empat
pemboleh ubah kontingensi yang memberi kesan kepada sistem pelaporan kewangan
korporat, iaitu: (1) sosial, (2) persekitaran, (3) ciri syarikat atau atribut
organisasi, dan (4) ciri pengguna dan sumber maklumat yang lain. Menurut Thomas
(1991), pemboleh ubah sosial merujuk kepada keputusan yang menyumbang kepada
perbezaan atau persamaan praktis pelaporan di sesebuah negara adalah disebabkan
oleh sistem ekonomi, perundangan dan politik sesebuah negara. Ketiga-tiga
sistem ini turut mempengaruhi sistem pelaporan syarikat. Bagi negara yang
dikawal oleh kerajaan, sistem pelaporannya adalah seragam bertujuan untuk
memperuntukkan sumber melalui perancangan dan kawalan pusat. Ini adalah berbeza
dengan negara yang mengamalkan sistem ekonomi campuran. Hasil kajian Barrett
(1976) melaporkan bahawa terdapat perbezaan yang signifikan dari segi maklumat
yang dilaporkan dalam laporan
tahunan
antara syarikat di United Kingdom dan Amerika Syarikat serta negara-negara lain
seperti Perancis, Switzerland dan Jepun. Thomas (1991) menjelaskan bahawa
pemboleh ubah persekitaran terdiri daripada tiga dimensi stable-dynamic,
dimensi homogeneous-heterogeneous dan dimensi hostility. Dimensi stabledynamic
merujuk kepada kestabilan dan jangkaan terhadap citarasa pengguna dan tindakanpesaing
(contohnya keluaran baru) dan sejauhmana perubahan teknologi dan sumber
penawaran. Dimensi homogeneous-heterogeneous merujuk pasaran yang
berbeza bagi produk. Apabila heterogeneous meningkat (terdapat pelbagai
pasaran), sistem perakaunan yang diamalkan perlu diselaraskan dengan subsegmen
persekitaran, dan maklumat yang dilaporkan dibahagikan mengikut pasaran bagi
membolehkan pelabur menilai sumbangan setiap pasaran. Contoh pelaporan bagi
dimensi ini ialah pelaporan bersegmen. Dimensi hostility pula merujuk
kepada persaingan pasaran bagi produk dan ancaman kekurangan sumber disebabkan
oleh mogok yang mana syarikat akan kurang melaporkan maklumat untuk mengelak
pesaing mengambil peluang daripada maklumat yang dilaporkan. Pemboleh ubah
ciri-ciri syarikat diterangkan dalam bentuk sumber-sumber yang dimiliki oleh
syarikat dan bagaimana ianya diuruskan (Thomas, 1991). Thomas (1991) mengenal
pasti lima ciri syarikat iaitu struktur organisasi, saiz, intensif modal,
keumpilan dan struktur pemilikan. Malahan, beliau menjelaskan lagi iaitu
pemboleh ubah ciri-ciri pengguna merujuk kepada perbezaan keutamaan terhadap
maklumat, kebolehan memproses maklumat, gaya pembuatan keputusan dan
keperibadian pembuat keputusan itu sendiri. Thomas (1991) juga menyatakan
bahawa terdapat empat ciri pengguna iaitu model keputusan pengguna, cara
pembuatan keputusan, ciri kognitif, dan tanggapan pengguna terhadap perakaunan
dan lain-lain sumber maklumat. Pemboleh ubah yang dibincangkan dalam model
sepertimana dicadangkan oleh Thomas (1991) mempengaruhi sistem pelaporan
kewangan korporat dari segi:
(1)
Pelaporan, pengkelasan, persembahan, penilaian dan keperluan
pengukuran bagi sesebuah negara. Pelaporan maklumat akan dipengaruhi oleh corak
pembiayaan syarikat, sistem ekonomi negara berkaitan pemilikan serta
pengeluaran dan bagaimana maklumat perakaunan digunakan dalam perancangan dan
kawalan, dan sebagainya
(2)
.Kekerapan pelaporan (amaun maklumat yang dilaporkan dalam
laporan intern tahunan berbeza), kaedah pengukuran (contoh: pengukuran kewangan
atau bukan kewangan), kaedah peruntukan kos (contoh: belanja atau
dipermodalkan, tempoh perlunasan dan sebagainya), elemen masa (contoh ramalan),
darjah agregat dan decentralisasi (contoh: akaun gabungan dan pelaporan
bersegmen). Semua ini dipengaruhi oleh faktor persekitaran dan ciri-ciri
syarikat.
(3)
Kaedah pelaporan (penyataan, carta dan diagram), cognitive
complexity (contoh boleh bacaan) dan pendedahan laporan bagi tujuan
tertentu (contoh simplifiedaccounts). ianya berkaitan dengan ciri
pengguna dan sumber maklumat lain.Model kontingensi sistem pelaporan kewangan
korporat sepertimana yang dicadangkan olehThomas (1991) sepertimana dipaparkan
di Rajah
Faktor
kontingensi
Teori
kontingensi menyatakan bahawa pemilihan sistem perakaunan dalaman oleh pihak
pengurusan bergantung kepada desakan yang berbeza-beza ke atas entiti (Rayburn
dan Rayburn, 1991). Malahan, Rayburn dan Rayburn (1991) menyatakan bahawa teori
kontingensi berasaskan premis bahawa secara umumnya tiada satu sistem perakaunan
yang sesuai diaplikasikan dengan sama rata kepada semua organisasi dalam apa
jua keadaan. Zeithaml, et al., (1988) memberi contoh bahawa ahli teori
dan penyelidik pengurusan mengenal pasti lebih daripada satu cara untuk
mengurus secara efektif, lebih daripada satu strategi untuk memaksimumkan
keuntungan dan mengukuhkan kedudukan pasaran, dan lebih daripada satu cara
kepimpinan bagi mencapai matlamat organisasi. Tambahan lagi, setiap cara tidak
mempunyai keberkesanan yang sama dalam pelbagai keadaan; sesetengah tindakan
atau maklum balas organisasi lebih bersesuaian kepada organisasi bergantung
kepada keadaan dan persekitaran (Galbraith, 1977). Antara pemboleh ubah
kontingensi yang digunakan oleh penyelidik (Gordon dan Miller, 1976; Hayes,
1977, Waterhouse dan Tiessen, 1978) ialah attribut berorganisasi, persekitaran
dan teknologi, dan cara pembuatan keputusan. Manakala, faktor kontingensi ialah
pemboleh ubah yang membezakan hubungan antara penggunaan teknologi maklumat
dengan pelaporan kewangan korporat dan boleh digunakan untuk menggambarkan arah
aliran dan darjah hubungan sebab akibat (Xiao et al., 1996) iaitu
persekitaran perniagaan, ciri organisasi, politik, sosial, ekonomi dan
teknologi. Malahan, Waterhouse dan Tiessen (1978) menegaskan bahawa pada dasarnya
teori kontingensi keberkesanan struktur organisasi berbeza dengan faktor
konteks berkenaan organisasi seperti teknologi dan persekitaran. Dalam artikel
ini, faktor kontingensi yang berkemungkinan dijangka mempengaruhi tahap PKMI
ialah persekitaran, teknologi dan strategi pelaporan
Tidak ada komentar:
Posting Komentar